Một đoạn kè thuộc hệ thống kè Gành Hào. Ảnh: Phạm Hải
Trong thời gian qua, do tác động lớn của biến đổi khí hậu,thảm rừng ngập mặn ven biển và bờ biển Bạc Liêu đã xuất hiện nhiều đoạn sạt lở nghiêm trọng đang có các khuynh hướng sạt lở và bồi tụ như sau:
Số liệu khảo sát mới đây cho thấy, có những đoạn bờ biển đã và đang bị xói lở quanh năm có chiều dài khoảng 15 km như: Đoạn từ giáp ranh Sóc Trăng đến gần kênh 30/4 với chiều dài khoảng 11km thuộc khu vực thành phố Bạc Liêu gồm xã Vĩnh Trạch Đông, xã Hiệp Thành và phường Nhà Mát; đoạn cuối từ kênh số 3 của thị trấn Gành Hào đến cửa Gành Hào có chiều dài khoảng 4 km thuộc khu vực thị trấn Gành Hào, huyện Đông Hải. Tốc độ xói lở bình quân hàng năm ở khu vực này lên đến 20 – 30 mét theo chiều ngang và từ 0,5 đến 1 mét theo phương thẳng đứng.
Bên cạnh đó, có những đoạn bờ biển có những tháng lở và tháng bồi có chiều dài 19 km bao gồm: Đoạn từ kênh 30/4 (phường Nhà Mát, thành phố Bạc Liêu) đến kênh Hoành Tấu (xã Vĩnh Thịnh, huyện Hòa Bình) với chiều dài khoảng 16 km và đoạn gần kênh Cầu Cháy (xã Điền Hải, huyện Đông Hải) đến kênh số 3 của thị trấn Gành Hào với chiều dài khoảng 3 km.
Sóng biển đánh gãy mái kè Gành Hào Ảnh: Phạm Hải
Mặt khác, cũng có những đoạn bờ biển được bồi quanh năm có chiều dài khoảng 22 km: Đoạn từ kênh Hoành Tấu (xã Vĩnh Thịnh, huyện Hòa Bình) đến gần kênh Cầu Cháy (xã Điền Hải, huyện Đông Hải). Tốc độ bồi hàng năm từ 10 – 15 mét.
Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Bạc Liêu có 03 vị trí sạt lở bờ biển đặc biệt nguy hiểm, đã làm sạt lở rừng phòng hộ tiến sát chân đê, gây mất an toàn tuyến đê, kè, cụ thể: Sạt lở từ ranh hai tỉnh Bạc Liêu và Sóc Trăng hướng về phường Nhà Mát, thuộc địa bàn xã Vĩnh Trạch Đông, thành phố Bạc Liêu với chiều dài 4.000 mét; Sạt lở tại cửa biển Nhà Mát, thuộc địa bàn phường Nhà Mát, thành phố Bạc Liêu với chiều dài 4.000 mét; sạt lở từ kè Gành Hào (đoạn kè G0) hướng về Kênh Ba, thuộc địa bàn thị trấn Gành Hào, huyện Đông Hải với chiều dài 2.000 mét.
Nguyên nhân của tình trạng sạt lở bờ biển được xác định là do tác động của dòng chảy ven bờ biển, tác động của thủy triều: Hiện tượng triều cường dâng cao bất thường trong những năm gần đây cũng là nguyên nhân góp phần gây sạt lở bờ biển, đặc biệt là tác động của sóng, gió: Vào mùa gió chướng, sóng biển từ ngoài khơi tiến vào bờ làm biến dạng phần nền trên vùng bãi bồi. Ngoài ra, ở những khu vực không có rừng phòng hộ hoặc ở những nơi có thảm rừng phòng hộ ít sẽ không có đủ thảm rừng để làm tiêu hao năng lượng sóng, từ đó sóng có điều kiện tác động trực tiếp vào bờ gây ra sạt lở. Điển hình là khu vực cửa kênh Nhà Mát: Trong những năm gần đây, sự thay đổi dòng chảy ven bờ và tác động của triều cường dâng cao bất thường kết hợp với sóng biển đã làm mất dần thảm rừng phòng hộ, những cây mắm cao 4 - 5 m vẫn bị sóng cuốn trôi cả gốc ra biển.
Trước thực trạng xâm thực bờ biển đang diễn ra ngày càng gay gắt, đe doạ trực tiếp đến thảm rừng phòng hộ và tuyến đê ven biển Đông, trong những năm qua, tỉnh đã tập trung triển khai nhiều dự án, công trình phòng chống sạt lở bờ biển, rừng phòng hộ như: Công trình Kè chống sạt lở cửa sông, ven biển thị trấn Gành Hào, huyện Đông Hải với tổng chiều dài hơn 4.650m, có kết cấu bê tông cốt thép, mái kè nghiêng; Công trình kè Nhà Mát thuộc phường Nhà Mát, thành phố Bạc Liêu; Các dự án gây bồi, tạo bãi, khôi phục rừng phòng hộ để chống sạt lở bờ biển, …
Trồng rừng gây bồi tạo bãi thuộc địa bàn xã Vĩnh Thịnh. Ảnh: Phạm Hải
Mặc dù đã có những dự án, công trình phòng chống sạt lở bờ biển, rừng phòng như đã nêu trên và phần nào đã hạn chế, khắc phục việc xói lở bờ biển, rừng phòng hộ. Tuy nhiên, vẫn chưa đáp ứng được với số lượng nhiều vị trí sạt lở nguy hiểm dọc theo chiều dài bờ biển Bạc Liêu. Để phòng chống tình trạng sạt lở, mới đây, Ủy ban nhân dân tỉnh có 03 Quyết định phê duyệt tình huống khẩn cấp cho từng danh mục dự án xói lở bờ biển đặc biệt nguy hiểm ở 3 vị trí: Xói lở bờ biển Vĩnh Trạch Đông, thành phố Bạc Liêu; xói lở bờ biển Nhà Mát, thành phố Bạc Liêu; Xói lở bờ biển phía Bắc kè Gành Hào gửi về Bộ Kế hoạch và Đầu tư làm cơ sở tổng hợp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định đầu tư xây dựng.
Tuy nhiên, có thể thấy những giải pháp đã và đang triển khai chỉ là giải pháp tình thế trước mắt. Kinh nghiệm chống xói lở, bồi tụ bờ biển các nước trên thế giới và Việt Nam đã chỉ ra rằng vấn đề chống xói lở bờ, bồi tụ bờ biển là rất khó khăn, phức tạp đòi hỏi phải tiến hành đồng bộ và toàn diện các giải pháp từ tầm vĩ mô đến vi mô, cả trực tiếp và gián tiếp, các giải pháp công trình và phi công trình phù hợp với từng giai đoạn cụ thể. Các giải pháp ở tầm vĩ mô nằm trong nội dung quản lý khu vực và quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội; các giải pháp công trình cần phù hợp với quy luật tự nhiên trên cơ sở xác nhận các tác nhân gây xói lở, nguyên nhân gián tiếp, trực tiếp, cơ chế xói lở, bồi tụ. Trong đó, phát triển rừng phòng hộ ven biển là hết sức cần thiết cho việc bảo vệ đê biển, bảo đảm đời sống người dân và phát triển kinh tế sau đê. Vấn đề cấp bách hiện này là phải nghiên cứu chi tiết việc đặt các đê phá sóng ngoài khơi, trồng rừng ngập mặn tạo vành đai chắn sóng để ổn định bãi triều, bảo vệ đê ven biển./.
Phạm Thanh Hải